Co to jest?
Jest to badanie umożliwiające ocenę tętnic serca w czasie prześwietlenia rentgenowskiego. Tętnice normalnie są niewidoczne na zdjęciach RTG, aby je zobaczyć podaje się do nich specjalny płyn – tzw. kontrast. Badanie to stosowane jest najczęściej w diagnostyce choroby niedokrwiennej serca, rzadziej w innych schorzeniach.
Wykonuje się je nie tylko w celu postawienia właściwego rozpoznania, ale przede wszystkim w celu zaplanowania leczenia zabiegowego: angioplastyki lub “by-passów”. Badanie wiąże się z kilkudniowym pobytem w szpitalu.
Kwalifikacja do badania
* Do tego badania powinien pacjenta zakwalifikować lekarz.
* Badanie to nie jest wykonywane u wszystkich ludzi ze stwierdzoną chorobą niedokrwienną serca.
* Na podstawie oceny nasilenia dolegliwości chorego, czynników ryzyka, wyników badań nieinwazyjnych (EKG, test wysiłkowy, SPECT, ECHO) oraz możliwości technicznych i ogólnego stanu zdrowia, kwalifikuje się pacjenta do badania lub nie.
Przygotowanie do planowego badania
* Przed każdym badaniem inwazyjnym i zabiegiem, z wyjątkiem sytuacji ratujących życie, warto wykonać szczepienie przeciwko WZW B (żółtaczka zakaźna). Warto się szczepić, nawet jeśli się nie choruje. Jest to szczególnie ważne w przypadku niespodziewanego zabiegu bądź badania inwazyjnego. Nie trzeba wtedy czekać wymaganych sześciu tygodni na skuteczność szczepienia.
* Należy oznaczyć grupę krwi i wykonać podstawowe badania: morfologię, badanie ogólne moczu, RTG klatki piersiowej.
* Wszyscy chorzy, o ile nie ma przeciwwskazań, powinni przyjmować co najmniej na tydzień przed badaniem aspirynę i ticlopidynę, ponieważ istnieje możliwość wykonania angioplastyki w trakcie badania.
* W dniu badania należy być na czczo i mieć dokładnie wygolone obie pachwiny.
Przebieg badania
Badanie wykonywane jest w sali zabiegowej pracowni hemodynamiki – bez znieczulenia ogólnego. Pacjent znajduje się w pozycji leżącej. Badanie rozpoczyna się od wprowadzenia igły (po uprzednim znieczuleniu miejscowym) do tętnicy udowej lub ramiennej. Następnie metalową igłę zamienia się na plastikową – tzw. koszulkę naczyniową.
Przez koszulkę wprowadza się cienkie wężyki tzw. cewniki poprzez tętnicę udową, aortę aż do prawej i lewej tętnicy wieńcowej. Umiejscowienie cewników kontroluje się przy pomocy prześwietlenia rentgenowskiego. Poprzez cewniki wstrzykuje się tzw. kontrast. Koszulkę usuwa się po badaniu lub rzadziej po upływie kilku godzin.
Po badaniu wskazane jest leżenie płasko na plecach przez 6 godzin, aby nakłuta tętnica mogła się zagoić (nie dotyczy to chorych, u których badanie wykonywano przez tętnicę ramienną – “z ręki”). Badanie trwa od 30minut do 1,5 godziny w przypadkach trudniejszych.
Czasami, zwłaszcza u chorych po zawale serca, badanie uzupełnia się o tzw. wentrykulografię czyli podanie kontrastu nie do tętnic, a do jamy serca w celu oceny jego kurczliwości (pracy). Dość często w trakcie badanie wykonuje się poszerzenie zwężonej tętnicy – angioplastykę.
Po badaniu przez około tydzień należy oszczędzać nakłutą nogę. Nie należy wykonywać forsownych wysiłków i zbyt długich marszy. Nie wolno pochylać się i wykonywać przysiadów, aby uniknąć późnego krwawienia z nakłutej tętnicy.
Powikłania
Jest to badanie inwazyjne, a więc obarczone pewnym ryzykiem. Ryzyko to jest bardzo niewielkie, ale wzrasta u osób w podeszłym wieku, w ciężkim stanie, z chorobami współistniejącymi takimi jak: cukrzyca, niewydolność nerek. Najczęstszym powikłaniem jest powstanie krwiaka (siniaka) na udzie w miejscu nakłucia tętnicy. Rzadziej powstają tzw. tętniaki rzekome. W bardzo rzadkich przypadkach dochodzi do zawału serca lub zatrzymania akcji serca i zgonu w trakcie badania lub krótko po nim.
Postępowanie po badaniu
* W zależności od zaawansowania choroby proponuje się leczenie zabiegowe lub zachowawcze (tabletki).
Co robić gdy…
* u chorego stwierdza się dusznicę bolesną lub jest on po zawale serca? Należy skonsultować się z lekarzem i zapytać czy nie widzi wskazań do koronarografii.
* czas oczekiwania na badanie jest bardzo długi? Warto poszukać innego ośrodka wykonującego badanie. Czas oczekiwania na badanie jest różny w różnych szpitalach.
* strach przed badaniem powstrzymuje przed poddaniem się zabiegowi? Można wykonać badanie nieinwazyjne takie jak: test wysiłkowy, SPECT, ECHO wysiłkowe w celu rozważenia wskazań do badania i oceny ryzyka związanego z chorobą.
* chory przyjmuje różne leki? Należy zapytać lekarza, czy nie należy odstawić niektórych z nich przed badaniem, a jeśli tak, to na ile dni. Chodzi tu zwłaszcza o leki przeciwkrzepliwe zażywane przez chorych z utrwalonym migotaniem przedsionków lub po zabiegu wszczepienia protezy zastawki serca.
* chory cierpi również z powodu innych schorzeń? Należy o tym poinformować lekarza. Niektóre choroby uniemożliwiają bądź utrudniają wykonanie badania lub jest ono zbyt ryzykowne. Ważne są choroby nerek, tarczycy, cukrzyca, choroby neurologiczne, choroby zakaźne. W tych przypadkach często konieczne jest specjalne przygotowanie chorego do badania.
O co pytać lekarza?
* O stan zaawansowania choroby. Warto wiedzieć jak duży wysiłek fizyczny oraz jaką pracę (prowadzenie samochodu, obsługa maszyn) można wykonywać w miarę bezpiecznie.
* O ewentualne badania dodatkowe: EKG, test wysiłkowy.
* O to, czy nie należy odstawić pewnych leków. Wspomniano o tym powyżej. Przed badaniem należy zaprzestać zażywania niektórych leków.
Co trzeba wiedzieć?
* Koronarografia to badanie diagnostyczne a nie zabieg leczniczy! Nie należy oczekiwać poprawy po samej koronarografii.
* Obecnie szczepienie przeciwko WZW B (żółtaczka zakaźna) przed zabiegami nie jest finansowane przez NFZ. Warto się jednak szczepić na własny koszt, nawet jeśli się nie choruje. Daje to zabezpieczenie w przypadku niespodziewanego zabiegu bądź badania inwazyjnego. Nie trzeba wtedy czekać wymaganych sześciu tygodni na skuteczność szczepienia.
Autor: Piotr Bręborowicz