Co to jest?
Są to zabiegi kardiochirurgiczne stosowane w zaawansowanych wadach zastawek serca. Polegają one na “naprawieniu” zastawki w mniej zaawansowanych postaciach choroby (tzw. walwuloplastyka – dotyczy przede wszystkim zastawki mitralnej) lub częściej na wszczepieniu protezy zastawki: sztucznej, biologicznej, lub mieszanej (częściowo sztuczna, częściowo biologiczna). Po wszczepieniu sztucznej protezy zastawki serca chorzy muszą przyjmować leki przeciwkrzepliwe (acenocoumarol), aby nie dochodziło do wykrzepiania krwi w sztucznych elementach protezy. Leczenie to jest kłopotliwe. Stosuje się je do końca życia i niezbędne są okresowe kontrolne badania krwi.
Kwalifikacja i przygotowanie do zabiegu
* Do tego zabiegu powinien pacjenta zakwalifikować lekarz kardiolog i kardiochirurg.
* Kwalifikowane są dwie grupy chorych:
1. chorzy przebywający w szpitalu w ciężkim stanie,
2. chorzy “ambulatoryjni” z zaawansowaną wadą zastawki serca na granicy wydolności, która pozwala im jeszcze na przebywanie w domu.
* Przed zabiegiem należy wykonać: koronarografię, echokardiografię, RTG klatki piersiowej, a czasami również cewnikowanie prawostronne.
Przygotowanie do planowego zabiegu
* Przed każdym badaniem inwazyjnym i zabiegiem, z wyjątkiem sytuacji ratujących życie, warto wykonać szczepienie przeciwko WZW B (żółtaczka zakaźna). Warto się szczepić, nawet jeśli się nie choruje. Jest to szczególnie ważne w przypadku niespodziewanego zabiegu bądź badania inwazyjnego. Nie trzeba wtedy czekać wymaganych sześciu tygodni na skuteczność szczepienia.
* Należy oznaczyć grupę krwi i wykonać podstawowe badania: morfologię krwi, badanie ogólne moczu, RTG klatki piersiowej.
* Wskazane jest odstawienie leków przeciwkrzepliwych po konsultacji z lekarzem.
* Dzień przed i w dniu zabiegu chory jest przygotowywany w szpitalu.
Przebieg zabiegu wszczepienia protezy zastawki
Operacja wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym na sali operacyjnej. Zabieg rozpoczyna się przecięciem mostka i uwidocznieniem serca. Następnie zatrzymuje się pracę serca, którego funkcję przejmuje maszyna (tzw. krążenie pozaustrojowe). Potem wszywa się odpowiednio dopasowaną protezę zastawki. Następnie, po ostatecznym sprawdzeniu, przywraca się pracę serca i zszywa klatkę piersiową. Zabieg trwa nawet do 4-5 godzin, a czasami dłużej. Po zabiegu chory przewożony jest na pooperacyjną salę intensywnego nadzoru. Z reguły chorych wybudza się tego samego dnia. Po operacji pacjent wymaga kilkutygodniowej rehabilitacji.
Powikłania zabiegu
Jest to duży zabieg operacyjny, a więc obarczony pewnym ryzykiem. Ryzyko to jest niewielkie, ale wzrasta u chorych w podeszłym wieku, w ciężkim stanie, z chorobami współistniejącymi takimi jak: cukrzyca czy niewydolność nerek. U niektórych ludzi może dojść do zawału serca, udaru mózgu, zgonu w trakcie lub krótko po zabiegu. W czasie rehabilitacji mogą pojawić się kolejne powikłania: krwawienie, bakteryjne zapalenie wsierdzia, zakażenie rany operacyjnej i wnętrza klatki piersiowej, zapalenie płuc, ostra niewydolność nerek oraz zatorowość płucna.
Kontrola po zabiegu
* Każdy chory po operacji wszczepienia protezy zastawki serca powinien pozostawać pod specjalistyczną kontrolą kardiologiczną, gdyż istnieje ryzyko powstania bakteryjnego zapalenia wsierdzia (zakażenie na zastawce), przecieku krwi obok zastawki oraz uszkodzenia zastawki.
* Jeśli dolegliwości się nasilają lub pojawiają się na nowo należy natychmiast zgłosić się do lekarza.
* Wizyta kontrolna polega na rozmowie z lekarzem i wykonaniu EKG, a w sytuacjach wątpliwych także testu wysiłkowego i echokardiografii.
* U chorych ze sztuczną protezą zastawki leczonych lekami przeciwkrzepliwymi niezbędna jest okresowa kontrola parametrów krzepnięcia krwi.
Co robić gdy…
* dolegliwości pojawiają się ponownie po leczeniu operacyjnym? Należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, gdyż istnieje podejrzenie powstania bakteryjnego zapalenia wsierdzia (zakażenie na zastawce), przecieku krwi obok zastawki oraz uszkodzenia zastawki.
* wystąpi gorączka, dreszcze, osłabienie, chudnięcie? Należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, gdyż istnieje podejrzenie powstania bakteryjnego zapalenia wsierdzia.
* leki są za drogie? Warto poprosić lekarza, żeby zapisał tańsze ich odpowiedniki. Istnieje bardzo duży wybór leków, a lekarz kierując się dobrem pacjenta zapisuje jak najlepsze lekarstwa, które są jednak droższe od starszych poprzedników.
* chcemy wyjechać na wycieczkę, wczasy? Warto zapytać lekarza, czy nie jest to zbyt ryzykowne. Na pewno trzeba zaopatrzyć się w zapas leków. Należy też sprawdzić czy istnieje możliwość otrzymania pomocy lekarskiej w miejscu, do którego się udajemy. Warto mieć przy sobie telefon komórkowy.
* pojawi się wysypka, dolegliwości żołądkowo-jelitowe? Należy skontaktować się z lekarzem.
* pojawiają się krwawienia? Należy odstawić lek i natychmiast skontaktować się z lekarzem.
* w czasie leczenia aPTT, wskaźnik protrombinowy lub INR są zbyt niskie? Należy odstawić lek i skontaktować się z lekarzem.
O co pytać lekarza?
* O stan zaawansowania choroby. Warto wiedzieć, jak duży wysiłek fizyczny oraz jaką pracę (prowadzenie samochodu, obsługa maszyn) można wykonywać w miarę bezpiecznie.
* O ewentualne badania dodatkowe: EKG, echokardiografię, test wysiłkowy.
* O ewentualne działania uboczne przepisywanych leków. Każdy lek może wywoływać różne uboczne działania. Należy poinformować lekarza o wszystkich swoich chorobach i dolegliwościach choćby wydawały się bez związku z chorobą serca. Przyjmowane leki mogą mieć zły wpływ na te stany.
* O stężenie cholesterolu, cukru oraz wartość ciśnienia tętniczego krwi. Są to czynniki ryzyka wymagające leczenia w razie podwyższonych wartości.
* O dietę. Bardzo ważne jest prawidłowe odżywianie się w celu utrzymania prawidłowych wartości cholesterolu, cukru oraz ciśnienia tętniczego krwi.
* O ewentualne leczenie uzależnienia od nikotyny. Dostępne są obecnie leki wspomagające rzucanie palenia
Co trzeba wiedzieć?
* Należy dostosować wysiłek fizyczny do swoich możliwości. Jego rodzaj i intensywność należy ustalić z lekarzem.
* Należy unikać skaleczeń! Dotyczy to chorych pobierających leki przeciwkrzepliwe. W razie przedłużającego się krwawienia należy udać się do lekarza.
* Obecnie szczepienie przeciwko WZW B (żółtaczka zakaźna) przed zabiegami nie jest finansowane przez NFZ. Warto się jednak szczepić na własny koszt, nawet jeśli się nie choruje. Daje to zabezpieczenie w przypadku niespodziewanego zabiegu bądź badania inwazyjnego. Nie trzeba wtedy czekać wymaganych sześciu tygodni na skuteczność szczepienia.
* “Twoje życie w twoich rękach”. Lekarze wykonają zabieg, przepiszą leki i doradzą, ale tylko od współpracy chorego zależy powodzenie leczenia. Jeśli nie zaprzestanie on palenia papierosów, nadużywania alkoholu, nie zastosuje właściwej diety, nie podejmie odchudzania, nie będzie przyjmował właściwych leków i opuszczał wizyty kontrolne, to prawdopodobnie efekty leczenia będą kiepskie!
Autor: Piotr Bręborowicz